در بخش اول این مطلب با شما روشهای درمانی برای کمک به بچه های سرطانی را بررسی کردیم. در بخش دومعوارض بلند مدت و دیررس این روشهای درمانی بر برخی اعضای بدن کودکان را بررسی کردیم. در این مطلب نیز به ادامه مبحث قبلی میپردازیم و اینکه یک سازمان خیریه باید از این موارد آگاهی داشته باشد را یک ضرورت میدانیم. بنابراین بر آنیم تا دانستههایمان را با شما نیز به اشتراک بگذاریم.
*** تیروئید ***
غده تیروئید بخش مهمی از سیستم غدد درون ریز است. هورمونهای تیروئید رشد و تکامل کودکان را تحت تاثیر قرار میدهند و همچنین به تنظیم سوختوساز بدن کمک میکنند.
عملکرد تیروئید میتواند تحت تاثیر پرتو درمانی یا جراحی در ناحیه سر و گردن یا تابش کامل بدن، که بعضی اوقات به عنوان بخشی از پیوند سلولهای بنیادی استفاده میشود، قرار گیرد. بعضی از درمانها به طور مستقیم به تیروئید آسیب میرسانند یا میتوانند به هیپوفیز آسیب برسانند که به نوبه خود بر عملکرد تیروئید تأثیر میگذارد.
عملکرد پایین تیروئید (کمکاری تیروئید) زمانی اتفاق میافتد که تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمیکند. این میتواند خستگی شدید، خشکی پوست ، افزایش وزن غیر قابل توضیح، یبوست، کاهش رشد استخوان، حافظه ضعیف، افسردگی و ریزش مو را باعث شود. قرصهای جایگزین هورمون تیروئید را میتوان هر روز برای اصلاح این مورد، با تجویز پزشک، مصرف کرد.
تیروئید پرکار کمتر احتمال دارد، اما ممکن است اتفاق بیفتد. نشانههایی از این میتواند شامل عصبانیت، کاهش وزن، خواب کم، اسهال و غده تیروئید بزرگ (گواتر) باشد. اگر درمان مورد نیاز باشد، جراحی یا اشعه در غده تیروئید برای کاهش میزان هورمون تیروئید مورد استفاده قرار میگیرد.
آزمایش خون منظم برای تیروئید میتواند به تشخیص این مشکلات در اوایل، اغلب قبل از ظاهر شدن علائم کمک کند. آزمایشات اغلب برای سالها پس از پرتو درمانی لازم است، زیرا گاهی اوقات مشکلات ممکن است تا یک دهه یا بیشتر نشان داده نشوند.
*** ماهیچهها و استخوانها ***
پرتو درمانی میتواند اثرات جدی بر رشد مناسب استخوانها و عضلات در جوانان داشته باشد و رشد هر منطقه ای را که در معرض آن قرار دارد کاهش دهد. استخوانها، بافت نرم، عضلات و رگهای خونی در طول دوران رشد سریع بسیار حساس به تابش هستند. کودکان و به خصوص کودکانی که در دوران بلوغ هستند، به شدت تحت تأثیر این مساله در دوران رشد خود قرار دارند.
در کنار رشد استخوان، دیگر اثرات جانبی دیررس مربوط به مشکلات استخوانی و عضلانی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- رشد نامنظم (سمت درمان شده از بدن مانند سمت درمان نشده رشد نمیکند)
- درد استخوان
- خشک شدن مفاصل
- تغییر شیوه راه رفتن کودک
- استخوانهای شکننده
- کاهش کلسیم در استخوانها
- افزایش خطر ابتلا به تومور استخوان در زمینه درمان با اشعه
بعضی از داروهای مورد استفاده برای درمان انواع خاصی از سرطانها نیز ممکن است بر روی استخوان تاثیر بگذارند. به عنوان مثال، داروهایی که کورتیکواستروئیدها نامیده میشوند (مانند پردنیزون و دگزامتازون) اغلب بخشی از شیمی درمانی است که برای درمان برخی از سرطانها مانند لوسمی یا لنفوم استفاده میشوند. این داروها بعضی اوقات میتوانند سبب پوکی استخوان شوند (همچنین به عنوان بافت مردگی آشکار یا AVN)، که در آن رگهای خونی که استخوانها از آنها تغذیه میکنند، آسیب میبینند.
این میتواند بخشی از استخوانها را تضعیف یا تخریب کند، که به نوبهی خود میتواند باعث درد (به ویژه در مفاصل استخوان) و یا حتی شکسته شدن استخوان شود. استئونکروز ممکن است بر روی هر استخوانی تاثیر بگذارد، اما اغلب در بخشهایی از استخوانها در اطراف ناحیه کمر یا زانو تاثیر میگذارد. شیمی درمانی با دوزهای بالا به عنوان بخشی از پیوند سلولهای بنیادی همچنین میتواند سبب پوکی استخوان شود.
جراحی برای برخی از انواع سرطانهای دوران کودکی میتواند اثرات آشکار بر رشد عضلات و استخوانها در بخشهای خاص بدن داشته باشد. این احتمالا بیشتر از سرطانهایی است که در استخوانها (مانند استئوسارکوم یا تومور Ewing) یا عضلات (مانند رابدومیوسارکوم) شروع میشود.
برخی از مشکلات در رشد استخوان میتواند ناشی از آسیب به سیستم غدد درونریز باشد.
*** قلب / سیستم قلب و عروق ***
بیماری قلبی میتواند تأثیر جدی تدریجی برخی از درمانهای سرطانی باشد. آسیب واقعی به قلب ممکن است در طول درمان رخ دهد، اما ممکن است اثرات تا چندین سال یا حتی چند دهه بعد نشان داده نشوند.
یک دسته از داروهای شیمیایی به نام آنتراسیکلین، که برای درمان بسیاری از سرطانهای دوران کودکی مورد استفاده قرار میگیرند، میتوانند به عضله قلب آسیب برسانند و یا بر ریتم آن تأثیر بگذارند. مقدار آسیب وارده وابسته به کل دوز داروی مصرف شده و سن کودک در زمان درمان است. پزشکان سعی میکنند حداکثر مقدار این داروها را محدود کنند، با این حال هنوز دوزهای زیاد برای درمان سرطان موثر هستند. در حال حاضر مطالعاتی انجام میشود تا ببینند آیا برخی از داروها برای دریافت آنتروسیکلینها در جهت کمک به محافظت از قلب در بزرگسالان میتواند به کودکان نیز کمک کند یا نه!
پرتودرمانی به قفسه سینه یا ستون فقرات، و یا وقتی که به کل بدن اشعه داده میشود، همچنین میتواند به عضله قلب آسیب برساند و یا باعث بر هم زدن ریتم آن شود. پرتو درمانی همچنین میتواند به دریچههای قلب یا عروق خونی (شریانهای عروق کرونر) که اکسیژن قلب را تامین میکنند، آسیب برساند. کل دوز مصرفی و نوع پرتو و سن کودک در زمان درمان بر این خطر تاثیر میگذارند.
اکثر افرادی که این درمانها را دریافت میکنند مشکلات قلبی عمدهای پیدا نمیکنند. این به خصوص در کودکانی که امروزه درمان میشوند صادق است، زیرا رویکردهای مدرن باعث کاهش دوز دارو و کاهش خطرات شدهاند. کودکان بیشتر در معرض خطرات و مشکلات هستند اما پزشکان همیشه نمیتوانند پیشبینی کنند که برای چه کسی مشکلی پیش خواهد آمد! هنگامی که این درمانها بر قلب تأثیر بگذارند، آسیب معمولا به طور ناگهانی نشان داده نمیشود، اما در طول زندگی میتواند خطر مشکلات قلبی را افزایش دهد.
پیگیری دقیق مشکلات قلبی در سالهای پس از درمان بسیار مهم است زیرا اغلب علائمی وجود ندارد. تستهای ویژه مانند EKG یا اکوکاردیوگرام (اولتراسوند قلب) میتوانند به نشان دادن مشکلات پنهان کمک کنند. با امتحانات فیزیکی معمول و آزمایش، مشکلات قلب اغلب میتوانند در اوایل یافت شوند و در صورت لزوم درمان میشوند.
بیماری قلبی یکی از قاتلان اصلی در میان اکثر مردم است، بنابراین انجام کارهایی برای کمک به سالم نگه داشتن قلب – مانند سیگار نکشیدن، داشتن وزن سالم، خوب خوردن و فعالیت بدنی منظم – برای همه مهم است. اما در افرادی که سرطان های دوران کودکی را تجربه کردهاند و درمان شدهاند، این امر بسیار مهم است.
با پزشک معالج سرطان خود در مورد هرگونه محدودیتی در ورزش، در حال حاضر و در آینده صحبت کنید و بهترین فعالیتها را بدانید. این به شما کمک خواهد کرد برنامههای ورزشی خود را تنظیم کنید یا سطح فعالیت فعلی خود را افزایش دهید. برخی از مراکز درمان سرطان دوران کودکی برنامههای ویژهای برای بازگرداندن کودکان به فعالیت بدنی دارند. اگر مرکز شما چنین برنامهای نداشته باشد، از ارجاع به یک درمانگر فیزیکی که می تواند با کودک کار کند، درخواست کنید.
*** ریهها ***
برخی از درمانهای سرطانی میتوانند ریهها را تحت تاثیر قرار دهند.
مشکلات ریه میتواند برای کودکانی که در معرض پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه یا کل بدن بودهاند، رخ دهد. ریسک مشکلات به دوز تابش ، مقداری از ریهها که تابش میگیرند و سن بیمار بستگی دارد. استفاده از داروهای شیمیایی خاص در زمان تابش ممکن است خطر و ریسک را افزایش دهد. برخی از اثرات نامطلوب و عوارض دیررس عبارتند از:
- کاهش حجم ریه (ریهها نمیتوانند هوا را به اندازه کافی نگه دارند)
- ضعف در تنفس، که ممکن است با ورزش بدتر شود.
- سرفه مداوم
- بافت ریه که ضعیف و ضعیفتر میشود (به نام فیبروز ریوی)، که مقدارِ گسترش ریهها را محدود میکند.
- بافت ریوی التهابی (به نام پنومونیت)، که میتواند مشکل تنفسی ایجاد کند.
- افزایش خطر ابتلا به عفونت ریه
- افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه
برخی از داروهای شیمی درمانی مانند بلومایسین میتوانند مشکلات ریه، به ویژه فیبروز و پنومونیت را ایجاد کنند. ریسک مشکلات با دوزهای بالاتر دارو افزایش مییابد.
برخی از افرادی که این درمانها را دریافت میکنند ممکن است نشانههای قابل توجهی نداشته باشند، اما برای دیگران، مشکلات ممکن است به زودی در چند سال اول پس از درمان آغاز شود.
درمانها بنا به عوامل بسیار زیادِ دیگری میتوانند بر سایر اندام و اعضای بدن اثرگذار باشند که در اینجا ما به توضیح عوارض بر همین اعضا بسنده میکنیم.
مساله مهم به طور کلی این است که این عوارض ممکن است برای هر کودکی سالها بعاد از درمان سرطان مشخص شود. والدین این کودکان و هر بنیاد و موسسه دیگری که داوطلب کمک به این کودکان است، از جمله سازمان خیریه ، باید از این عوارض دیررس آگاهی داشته باشند تا بتوانند در آیندهی کودک نیز همراه و حامی او باشند. کمک به بچه های سرطانی تنها به همان دورانِ مریضی ختم نمیشود. امید است با این مطلب از برنامهریزیهای بلند مدت برای کمک به بچه های سرطانی آگاه شده باشید.
نظر خودتان را ارسال کنید